Organizm ludzki jest idealnie funkcjonującą maszyną, złożoną ze ściśle współpracujących ze sobą systemów. Kiedy któryś z nich nie funkcjonuje poprawnie, najczęściej jest to stan zagrożenia życia i zdrowia. Kiedy więc układ krążenia nagle przestaje działać poprawnie, mamy do czynienia z NZK, które prowadzi do zaburzeń funkcjonowania wszystkich pozostałych układów.
Kiedy serce przestaje bić, czyli co to jest NZK?
Zacznijmy od podstawowych informacji mających na celu przybliżenie zagadnienia zatrzymania krążenia.
W organizmie każdego człowieka mięsień sercowy kurczy się średnio 100 tysięcy razy na dobę, pompując przy tym około 7 tysięcy litrów krwi. Ten życiodajny mięsień zapewnia prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, począwszy od doprowadzania składników odżywczych wraz z tlenem do naszego mózgu, a skończywszy na dostarczaniu niezbędnych elementów wraz z krwią do każdej komórki naszego ciała.
Często jednak zdarza się, że mięsień sercowy przestaje bić prawidłowo, zaburzając podaż krwi i prowadząc do obumierania komórek oraz stopniowego zaprzestania pracy pozostałych układów. Przyczyn zatrzymania krążenia może być bardzo wiele – ze względu na obszerność tematu przyjrzymy się temu zagadnieniu w osobnym artykule.
Ważne jest jednak zrozumienie, że niezależnie od tego, gdzie leży przyczyna zatrzymania, serce, które nie kurczy się skutecznie i efektywnie, nie tłoczy wystarczających ilości krwi do organizmu. To powoduje, że przede wszystkim mózg poszkodowanego przestaje być zaopatrywany w życiodajny tlen i składniki odżywcze, co prowadzi do nieodwracalnych zmian. Również układ oddechowy przestaje funkcjonować, co prowadzi do zatrzymania pracy wszystkich pozostałych układów organizmu.
Czasami ma miejsce sytuacja odwrotna – nieprawidłowe funkcjonowanie pozostałych układów prowadzi do zatrzymania układu krążenia. Przykładowo brak prawidłowej pracy układu oddechowego prowadzi do zatrzymania mięśnia sercowego. Przyczynę oddechową podejrzewamy najczęściej u dzieci ze względu na to, że znacznie rzadziej zdarza się, iż serce dziecka obciążone jest krytyczną wadą. Najczęściej zatrzymanie krążenia u takiego poszkodowanego spowodowane jest przyczynami oddechowymi – zadławieniem, tonięciem lub wstrząsem anafilaktycznym. Dlatego też RKO (resuscytację krążeniowo-oddechowa) u dziecka zawsze rozpoczynamy od 5 oddechów ratowniczych, a nie jak w pozostałych przypadkach – 30 uciśnięć klatki piersiowej.
Czym jest więc NZK? To stan, w którym mięsień sercowy przestaje kurczyć się prawidłowo. Zaburza tym samym pracę pozostałych układów, prowadząc najczęściej do utraty przytomności oraz zatrzymania oddechu.
Pierwsza pomoc – dlaczego świadkowie zdarzenia grają pierwsze skrzypce?
W sytuacji bycia świadkiem NZK kluczowym elementem tuż po wezwaniu profesjonalnej pomocy jest podjęcie RKO – zastosowaniu uciśnięć klatki piersiowej poszkodowanego, co – najprościej mówiąc – imituje skurcz serca, umożliwiając mięśniowi pompowywanie krwi do organizmu.
Uciśnięcia klatki piersiowej są kluczowe, a najnowsze wytyczne kładą największy nacisk na minimalizowanie przerw w uciskaniu[1]. Bardzo ważne jest również dostarczenie odpowiedniej ilości tlenu do krwi, którą staramy się wytłoczyć z serca. Dlatego stosujemy tzw. oddechy ratownicze. Świadek udzielający pierwszej pomocy nie ma obowiązku wykonywać oddechów ratowniczych, jeśli nie czuje się bezpiecznie i komfortowo, nie posiada specjalistycznej maseczki chroniącej go przed bezpośrednim kontaktem z poszkodowanym.
Warto więc zaopatrzyć się w małe, foliowe maseczki jednorazowe. Dzięki nim możemy dostarczać tlen do płuc poszkodowanego, nie obawiając się jednocześnie zarażenia nieznaną nam chorobą. Najważniejszą zasadą jest bowiem zasada mówiąca o tym, że: „dobry ratownik to żywy/zdrowy ratownik”. Jeśli nie wiemy nic na temat stanu zdrowia osoby, której udzielamy pierwszej pomocy, musimy zachować wyjątkową ostrożność oraz założyć dla bezpieczeństwa własnego, że może być nosicielem choroby zakaźnej. Przed tym ryzykiem chronią nas wspomniane wyżej maseczki.
I Ty możesz stać się sercem, i Ty możesz być czyimś tlenem!
Podsumowując i odpowiadając jak najtrafniej na pytanie, które sobie zadawaliśmy – co to jest NZK? To sytuacja, w której możesz pomóc! To sytuacja, w której wysiłkiem własnych płuc i rąk możesz sprawić, że czyjeś serce zacznie bić, że czyjeś płuca rozprężą się, wypełnione jakże bezcennym tlenem.
Miejmy więc świadomość tego, że każdy z nas może odmienić czyjś los. Bądźmy bezpieczni i nie bójmy się pomagać!
[1] Wytyczne resuscytacji 2015, red. Janusz Andres, Kraków 2015.