Widzisz nieprzytomną osobę, u której prawdopodobnie wystąpiło nagłe zatrzymanie krążenia. Jeśli udzielisz pomocy natychmiast lub w bardzo krótkim czasie po tym, jak zasłabła, możesz uratować jej życie. Co więc musisz zrobić? Przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO). To jedyny sposób. Opisujemy jego etapy krok po kroku.
Skuteczność RKO zależy od wielu czynników, natomiast jej wczesne rozpoczęcie może zwiększyć szansę na przeżycie 2-4-krotnie; szanse te można również zwiększyć, wdrażając wczesną defibrylację. Wykonana w ciągu 3-5 minut od utraty przytomności, może zapewnić przeżywalność na poziomie nawet 50-70% (według danych z wytycznych ERC 2015). Każda minuta opóźnienia drastycznie zmniejsza tę szansę.
RKO u dorosłych – wytyczne BLS + AED. To proste!
Algorytm BLS (ang. Basic Life Support, podstawowe zabiegi resuscytacyjne) jest niezwykle prosty. Instrukcja w skrócie zamyka się w zaledwie kilku krokach:
- Oceń bezpieczeństwo.
- Sprawdź, czy poszkodowany reaguje.
- Wskaż osobom z otoczenia, w czym mają Ci pomóc.
- Udrożnij drogi oddechowe osoby poszkodowanej.
- Sprawdź oddech.
- Zadzwoń pod numer 112 lub 999 (możesz to zrobić w każdym momencie, kiedy tylko czujesz się niepewnie z zastaną sytuacją).
- Wykonaj 30 uciśnięć i 2 oddechy, powtarzaj aż do przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.
AED wprowadza tu pewne modyfikacje, ale „baza” pozostaje ta sama. Jeżeli wiesz, jak prowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową, obsługa AED nie powinna być dla Ciebie problemem. Niemniej jednak zachęcamy do wzięcia udziału w kursach pierwszej pomocy z zakresu BLS + AED, ponieważ przećwiczenie działań w praktyce zawsze da Ci więcej niż nawet najlepszy teoretyczny opis.
Przeczytaj też: co to jest NZK.
Algorytm RKO z użyciem AED – krok po kroku
- Zadbaj o bezpieczeństwo swoje i poszkodowanego – to ważny element, którego NIE WOLNO bagatelizować. Przed udzieleniem pomocy koniecznie sprawdź, czy jest bezpiecznie i czy w pobliżu nie ma zagrożeń, zwłaszcza takich, które mogłyby zaszkodzić Tobie. Udzielając pomocy, używaj rękawiczek jednorazowych, a w przypadku zdarzenia drogowego noś kamizelkę odblaskową i rozłóż trójkąt ostrzegawczy. Nie wchodź tam, gdzie istnieje ryzyko pożaru, zawalenia, skażenia oraz innych zagrożeń. Poczekaj na przyjazd służb ratunkowych. Jeżeli nie umiesz pływać lub sytuacja ma miejsce na środku rwącej rzeki, nie skacz do wody. Bezpieczeństwo jest Twoim priorytetem.
- Poproś osobę stojącą obok (innego świadka zdarzenia) o pomoc. Zwróć się do konkretnej osoby, zwłaszcza w sytuacji, gdy dookoła zebrał się spory tłum gapiów. Paradoksalnie większa liczba ludzi nie oznacza, że więcej osób będzie skorych do pomocy. Dlatego warto wyznaczyć konkretnego człowieka, najlepiej gdyby znał zasady udzielania PP.
- Sprawdź, czy poszkodowany reaguje. W tym celu delikatnie, ale stanowczo, potrząśnij ramionami poszkodowanego i zapytaj go, czy Cię słyszy i czy wszystko jest w porządku. Jeżeli jest przytomny, zapewnij mu komfort, a w razie potrzeby wezwij pogotowie ratunkowe i poczekaj do przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego (ZRM). Jeżeli jest nieprzytomny, przejdź do kolejnego etapu.
- Udrożnij jego drogi oddechowe i sprawdź, czy oddycha oraz czy unosi się jego klatka piersiowa. Dokładny opis tego, w jaki sposób sprawdzić, czy poszkodowany oddycha i jak odróżnić prawidłowy oddech od agonalnego, znajdziesz w artykule „Jak rozpoznać oddech agonalny?”. Czynność ta wymaga odrobiny wprawy, dlatego najlepszym sposobem nauki jest udział w kursie pierwszej pomocy, na którym podczas praktycznych zajęć można przećwiczyć cały algorytm RKO na fantomie.
- Jeżeli poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej i zadzwoń po pogotowie ratunkowe.
- Jeżeli poszkodowany nie reaguje i nie oddycha, wezwij zespół ratownictwa medycznego. Telefon alarmowy 999 lub 112. Jeżeli jesteś sam lub z jedną osobą, rozmowę z dyspozytorem prowadź w trybie głośnomówiącym, w trakcie wykonywania czynności ratunkowych. Jeżeli masz kilka osób do pomocy, wyznacz osobę, która zajmie się rozmową z dyspozytorem. Taki podział obowiązków przyspieszy podjęcie resuscytacji i skróci ewentualne przerwy pomiędzy poszczególnymi czynnościami.
- Wyślij kogoś, by przyniósł AED, ale nigdy nie zostawiaj poszkodowanego. W coraz większej liczbie miejsc pojawiają się punkty AED, zwłaszcza w lokalizacjach, w jakich każdego dnia przewija się wiele ludzi (dworce, lotniska, galerie handlowe, obiekty sportowe, obiekty wypoczynkowe, osiedla – sprawdź, gdzie jeszcze można znaleźć AED). Jeżeli do zdarzenia doszło w pobliżu punktu AED, koniecznie skorzystaj z urządzenia. Wczesna defibrylacja znacznie zwiększa szansę na przeżycie osoby, u której doszło do nagłego zatrzymania krążenia. Jest to również jeden z elementów łańcucha przeżycia w RKO.
- Rozpocznij RKO zgodnie z wytycznymi ERC 2015: wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej na głębokość 5-6 cm z częstotliwością 100-120 razy na minutę, następnie wykonaj 2 oddechy. Jeżeli nie potrafisz wykonać oddechów lub nie możesz ich wykonać, możesz ograniczyć się jedynie do uciśnięć klatki piersiowej. RKO u dziecka zacznij od 5 wdechów ratowniczych. Rób to bez przerwy do momentu, aż przyjedzie ZRM (zespół ratownictwa medycznego) i zwolni Cię z tego obowiązku. Pamiętaj, że zanim ratownicy medyczni przygotują sprzęt i przejmą akcję ratunkową, minie kilkanaście cennych sekund, podczas których resuscytacja powinna być nadal prowadzona.
- Nie przerywaj ucisków klatki piersiowej, nawet gdy AED jest już do Ciebie dostarczone. Jedna osoba powinna prowadzić RKO, druga natomiast zająć się podłączeniem urządzenia. Należy otworzyć opakowanie i włączyć defibrylator, wyjąć elektrody samoprzylepne z opakowania i podłączyć je do urządzenia (jeżeli nie są podłączone). Kolejnym krokiem jest przyklejenie elektrod do klatki piersiowej zgodnie z graficzną instrukcją znajdującą się na elektrodach i/lub w zestawie. Możesz też postępować zgodnie z komendami wydawanymi przez asystenta głosowego AED, który przeprowadzi Cię przez proces podłączania AED.
- Na czas analizy rytmu i defibrylacji odsuń się od poszkodowanego. Urządzenie dokładnie zakomunikuje, kiedy należy to zrobić. W tym czasie nikt nie może dotykać poszkodowanego. Nie obawiaj się jednak porażenia prądem. Urządzenie wykryje dotyk i nie pozwoli na wyzwolenie impulsu. Wymóg braku kontaktu z poszkodowanym związany jest również z utrudnieniem prawidłowego odczytu rytmu przez AED, choć te nowoczesne potrafią sobie z tym radzić.
- Po defibrylacji (lub jeżeli defibrylacja nie jest wymagana) kontynuuj uciski klatki piersiowej i oddechy ratownicze.
- Urządzenie co 2 minuty będzie sygnalizowało przerwę na ponowną analizę rytmu i ewentualną defibrylację. Niektóre urządzenia wykonują taką analizę już w trakcie uciskania i nie wymagają przerw.
- Kontynuuj RKO do czasu powrotu czynności życiowych, przejęcia akcji przez zespół ratownictwa medycznego lub wyczerpania fizycznego.
Proste, prawda?
AED jest przydatne, nawet gdy poszkodowany nie wymaga defibrylacji
Automatyczny defibrylator zewnętrzny pełni również funkcję asystenta RKO i wyznacza:
- Poprawny rytm uciśnięć 100-120/min (metronom).
- Moment, w którym należy zrobić przerwę na wykonanie oddechów ratowniczych.
Analizuje rytm serca pod kątem tego, czy występuje rytm do defibrylacji, czy też nie. Jeżeli wystąpi rytm serca niewymagający defibrylacji (np. po powrocie czynności życiowych), urządzenie wyda odpowiedni komunikat. Po 2 minutach dokona ponownej analizy i poinformuje o tym, co należy dalej robić.
Czy resuscytacja z AED jest trudniejsza?
W żadnym wypadku. Jest zdecydowanie łatwiejsze, ponieważ mamy wsparcie asystenta RKO, który krok po kroku wskazuje, co należy wykonać. Osoba udzielająca pierwszej pomocy musi jedynie podążać za głosowymi komendami – niemal jak za GPS-em prowadzącym prosto do celu. Jeżeli jesteś ciekawy, jak działa AED, odsyłamy do osobnego artykułu.
lic. rat. med. Jerzy A. Kozłowski
Bibliografia:
Anders, J.: Wytyczne resuscytacji. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych oraz automatyczna defibrylacja zewnętrzna, Polska Rada Resuscytacji, Kraków (2015) s. 104-121.
