Do nagłego zatrzymania krążenia może dojść w wyniku tzw. przyczyn odwracalnych, czyli takich, których usunięcie bądź zniwelowanie może przyczynić się do ponownego wznowienia akcji serca i przywrócenia czynności życiowych. Co warto wiedzieć o odwracalnych przyczynach NZK i które z nich można odwrócić w warunkach pierwszej pomocy, a także kwalifikowanej pierwszej pomocy?

Czym są odwracalne przyczyny zatrzymania krążenia?

Nagłe zatrzymanie krążenia może być spowodowane przyczynami odwracalnymi NZK, czyli czynnikami, które spowodowały ustanie czynności życiowych, ale ich usunięcie może prowadzić do ich powrotu, pod warunkiem jednoczesnego prowadzenia resuscytacji.

Jeżeli osoba poszkodowana nie ma w wywiadzie obciążeń kardiologicznych, to przyczyny odwracalne zawsze powinny być wzięte pod uwagę. Określamy je mianem 4H (hipoksja, hipowolemia, hipokaliemia/hiperkaliemia, hipotermia/hipertermia) i 4T (zaburzenia zatorowo-zakrzepowe, tamponada osierdzia, zatrucia (toksyny), odma prężna). Warto mieć świadomość owych przyczyn, dlatego opiszemy je bardzo skrótowo.

Odwracalne przyczyny zatrzymania krążenia 4H

  • Hipoksja – czyli niedotlenienie. Nagłe zatrzymanie krążenia z powodu niedotlenienia występuje stosunkowo często i może być wywołane takimi zdarzeniami jak: uduszenie, utonięcie, powieszenie, zadzierzgnięcie itd. W przypadku dzieci hipoksja jest najczęstszą przyczyną nagłego zatrzymania krążenia.
  • Hipowolemia – czyli nadmierna utrata krwi. Do hipowolemii dochodzi w wyniku masywnego krwotoku np. na skutek urazu. Hipowolemia prowadzi do wstrząsu, niewydolności wielonarządowej i do zatrzymania krążenia.
  • Hipokaliemia/hiperkaliemia – to zaburzenia spowodowane zbyt dużą lub zbyt małą ilością potasu we krwi. Duży niedobór lub nadmiar mogą spowodować zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia, w tym NZK. Hipokaliemia/hiperkaliemia może występować u pacjentów dializowanych, cierpiących na obfite biegunki, przyjmujących niektóre leki, czy cierpiących na niedobór magnezu.
  • Hipotermia/hipertermia – czyli nadmierne narażenie na działanie niskich lub wysokich temperatur. Hipotermia występuje w przebiegu długiego wystawienia na chłód np. w wodzie, w śniegu, natomiast hipertermia jest charakterystyczna dla osób cierpiących na przegrzanie np. udar cieplny. W obu przypadkach może dojść do zatrzymania krążenia, gdy osoba poddawana jest długotrwałemu działaniu tych czynników.

Odwracalne przyczyny zatrzymania krążenia 4T

  • Zaburzenia zatorowo-zakrzepowe – w wyniku których dochodzi m.in. do zatorowości płucnej i hipoksji czy niedokrwienia mięśnia sercowego.
  • Tamponada osierdzia – jest to stan zagrożenia życia, w którym najczęściej na skutek urazu dochodzi do przedostania się krwi do jamy osierdzia serca, co utrudnia lub uniemożliwia jego rozkurcz i napełnianie się jam serca krwią.
  • Toksyny – w wyniku działania różnego rodzaju toksyn i trucizn może dojść do zatrzymania akcji serca.
  • Odma prężna – to stan, w którym jama opłucnowa zostaje uszkodzona, a do jej wnętrza dostaje się powietrze lub inne gazy, uniemożliwiając prawidłową pracę płuc.

Przyczyny, które można odwrócić w warunkach PP i KPP

Większość z powyższych przyczyn wymaga pilnej interwencji medycznej i nie jest możliwe usunięcie ich skutków bez specjalistycznego sprzętu, natomiast dwie z nich są odwracalne w warunkach pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Mowa o hipoksji, czyli niedotlenieniu – można ją odwrócić, prowadząc oddechy ratunkowe lub wentylację mechaniczną workiem samorozprężalnym z podaniem 100% tlenu. Również hipotermię oraz hipertermię można odwrócić, wdrażając działania mające na celu stopniowe zwiększanie temperatury ciała lub ochłodzenie przegrzanego organizmu. Nie można przy tym zapomnieć o działaniach ratunkowych zgodnych z obowiązującym algorytmem BLS.

O podstawowych zabiegach resuscytacyjnych przeczytasz więcej w artykułach: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne BLS – zasady postępowania cz. 1 oraz Podstawowe zabiegi resuscytacyjne BLS – zasady postępowania cz. 2.

Źródła:

Wytyczne resuscytacji 2015, Zatrzymanie krążenia – postępowanie w sytuacjach szczególnych, s. 187-257.

AED w okolicy baner