Nagłe zatrzymanie krążenia u dziecka to sytuacja, której każdy się obawia – niezależnie od poziomu wykształcenia i posiadanej wiedzy medycznej. Pomoc dziecku to umiejętności z rodzaju tych, których wolelibyśmy nigdy nie używać. Niezależnie od tego faktu, warto być przygotowanym na taką ewentualność i mieć świadomość podstawowych odmienności w sytuacji, jaką jest pierwsza pomoc u dziecka.
Etapy rozwoju dziecka
Zacznijmy od wyróżnienia podstawowych etapów rozwoju dziecka, co pomoże nam uporządkować dalsze odmienności w udzielaniu pierwszej pomocy.
Pierwszym etapem rozwoju dziecka jest okres noworodkowy – trwa on od momentu urodzenia do 28 doby życia dziecka. Następnie dziecko przechodzi w okres niemowlęcy – trwający od pierwszego do 12 miesiąca życia.
Dziecko do 3 roku życia znajduje się w okresie poniemowlęcym, następnie przedszkolnym (4-6 r.ż.), szkolnym (7-12 r.ż.) oraz dojrzewania (13-18 r.ż.).
Na potrzeby tego artykułu, dotykającego niezmiernie obszernego zagadnienia, przyjmijmy, że trzema kluczowymi dla nas okresami są okres noworodkowy, niemowlęcy oraz dzieci starsze niż 1 rok życia.
Pierwsza pomoc u dziecka
Podstawowym elementem, różniącym się od standardowego udzielania pierwszej pomocy osobie dorosłej, jest fakt, że resuscytację dziecka zawsze rozpoczynamy od 5 wdechów ratowniczych, niezależnie od wieku. Bardzo rzadkim mechanizmem zatrzymania krążenia u dziecka jest mechanizm sercowy. Zawsze podejrzewajmy więc przyczynę oddechową i starajmy się ją leczyć jako pierwszą.
Na początku zawsze oceń bezpieczeństwo własne, a następnie sprawdź, czy dziecko reaguje – na głos, na dotyk. Jeśli poszkodowany nie reaguje, nie otwiera oczu, nie porusza się, udrożnij drogi oddechowe w celu sprawdzenia, czy dziecko oddycha. Obserwuj nie dłużej niż przez 10 sekund. Staraj się ocenić polisensorycznie (patrzę, słucham, czuję), czy oddech jest zachowany. Zwróć uwagę, czy dziecko oddycha głęboko, prawidłowo czy też dostrzegasz oznaki gaspingu, spłyconego, nieregularnego oddechu.
Jeśli stwierdzasz brak oddechu lub oddech nieprawidłowy, zawołaj głośno o pomoc oraz wezwij pogotowie ratunkowe. Jeśli nie jesteś sam na miejscu zdarzenia, wyślij kogoś po defibrylator AED oraz rozpocznij akcję resuscytacyjną od 5 wdechów ratowniczych (w przypadku małych dzieci, często konieczne będzie objęcie ustami zarówno nosa, jak i ust dziecka).
Następnie przejdź do wykonania 30* uciśnięć w tempie 100-120 uciśnięć na minutę. Pamiętaj jednak, że uciśnięcia w przypadku noworodka oraz niemowlęcia, w zależności od jego rozmiarów, wykonujemy dwoma palcami, bądź dwoma kciukami przy jednoczesnym objęciu dłońmi klatki piersiowej dziecka. W przypadku dziecka starszego, w zależności od rozmiaru, uciśnięcia wykonujemy jak u osoby dorosłej. Oznacza to, że wykonuje je jedną ręką, jeśli dziecko jest niewielkie oraz dwiema, jeśli dziecko jest większe bądź nie mamy wystarczająco siły, by wykonać efektywne uciśnięcia z pomocą jednej ręki.
AED u dzieci
W przypadku dziecka bardzo rzadko konieczny będzie zabieg wykonania defibrylacji. Warto jednak wiedzieć, że standardowy defibrylator AED bez trybu pediatrycznego oraz elektrod pediatrycznych może być użyty u dzieci w wieku powyżej 8 lat.
U dzieci pomiędzy 1 a 8 rokiem życia zalecane są urządzenia z tzw. trybem pediatrycznym lub elektrodami pediatrycznymi. Redukują one poziom dostarczanej energii. AED nie przystosowane do dzieci są aktualnie bardzo rzadko spotykane. Badania kliniczne dowiodły, że zastosowanie energii większej niż zalecana u pacjenta w tym wieku nie powoduje znaczących skutków ubocznych, zapewniając jednocześnie skuteczność zabiegu. Korzyści przeważają więc nad stratami. W sytuacji, gdy jedyną dostępną opcją jest defibrylator AED bez przystosowania pediatrycznego – powinniśmy dostarczyć wstrząs elektryczny jak u dorosłego. Jeśli jednak posiadamy AED z elektrodami pediatrycznymi lub możliwym włączeniem trybu pediatrycznego – niewątpliwie należy to uczynić.
W przypadku dzieci poniżej 1 roku życia nie ma jednoznacznych zaleceń co do defibrylacji z użyciem AED. Zalecane jest użycie mniejszej energii i przystosowanych elektrod.
Niezależnie od rozmiaru i wieku osoby poszkodowanej, starajmy się być odważni i pomagać tak dobrze, jak tylko umiemy. Pierwsza pomoc u dziecka może powodować strach, ale pamiętajmy: starając się pomóc, możemy tylko pomóc!
* proporcje 15 uciśnięć i 2 oddechów stosujemy w sytuacji, kiedy mamy 2 wykwalifikowanych ratowników (ratownik medyczny, ratownik po kursie KPP, lekarz, pielęgniarka). Wynika to z faktu, iż osoba nieprzeszkolona nie jest w stanie skutecznie wykonać oddechów ratowniczych w tak krótkim czasie, na jaki możemy sobie pozwolić przerywając RKO.
